Tavus kuşu, sülüngiller (Phasianidae) familyasında Pavo cinsindeki iki tür kuşa verilen isimdir. Kur yapma döneminde, erkek tavusun açarak sergilediği kuyruklarıyla tanınır. Dişi tavus kuşu parlak yeşil boyunlu, gövdesi ise kahverengi ya da gri tonlu kahverengi renklidir.

Tavus kuşu sülün familyasından olan son derece güzel görünümlü ve ihtişamlı bir kuş türü olmaktadır. Özellikle çiftleşme dönemlerindeki kur hareketleri muazzam görüntüler ortaya çıkarmaktadır. Bu anlamda erkekler yaptıkları gösterişleri hareketlerle bilinmektedirler. Tavus kuşunda güzel görünüm genellikle erkeklerde bulunmaktadır. Dişiler daha çok kahverengine veya griye dönük renkte olmaktadırlar. Kuyruğuna açan erkek tavus kuşu son derece heybetli bir şekilde görülmektedir.

Tavus Kuşunun Tarihteki Kültürel Özellikleri

Tavus kuşu Antik Yunanistan'da bir tanrıça simgesi olarak ifade edilmektedir. Antik Yunan tanrıçalarından olan Hera tavus kuşu ile simgelenmektedir. Özellikle tavus kuşunun kuyruğunda yer alan göz görünümündeki desenler bu simgenin bir hikayesini yansıtmaktadır. Hikayeye göre tanrıçaya hizmet eden çok gözlü dev Argos Hermes tarafından öldürülünce, tanrıçanın ölen devin gözlerini alarak tavus kuşunun kuyruğuna serptiği söylenmektedir.

Tavus kuşu Yezidilikte de kendisine yer bulmuş olmaktadır. Rivayete göre Tanrı Az da tarafından yaratılan tavus kuşu kendisine evreni ve insanları yaratma görevi verilmiş bir melek olarak simgelenmektedir. Tavus kuşu İslamiyet'e göre ise mutluluk, bolluk ve refah gibi güzel kavramlarla eşleştirilmiştir.

Tavus Kuşu Türleri

Tavus kuşunun varlığı iki tür olarak bilinmektedir. Bunlardan ilki mavi tavus kuşu, diğeri de yeşil tavus kuşudur.

• Mavi tavus kuşu: Genellikle Hindistan'ın alt kesimlerinde yaşamaktadır. Hindistan'ın ulusal kuşu olarak da gösterilmektedir. Bu anlamda Hint tavus kuşu olarak da söylenmektedir. Kurak, yarı kurak ve çalılık alanlarda yaşayan mavi tavus kuşu yuvasını yere yapmasına karşın ağaç tepelerine tünemektedir. Genellikle tohumla beslenen mavi tavus kuşu, bazı durumlarda böcek, meyve ve sürüngen yiyebilmektedirler.
• Yeşil tavus kuşu: Burma'nın doğusundan başlayıp Cava'ya kadar uzanan alan içerisinde yaşayan bir tavus kuşu olmaktadır. Nesli tükenme tehlikesi altında olduğundan Dünya Koruma Birliği tarafından koruma altına alınarak avlanması yasaklanmıştır.

Bu iki tavus kuşu türüyle birlikte Kongo tavusu olarak bilinen bir tür de bulunmaktadır. Bu tür 1936 yılında keşfedilmiş bir tavus kuşu türü olmaktadır. Tavus kuşu genel olarak tüylerinin güzelliği nedeniyle istenen bir kuş türü olmaktadır. Ancak özellikle hindilerle aynı familyadan olmalarından dolayı etleri de son derece lezzetli olmaktadır. Eski Roma döneminde tavus kuşu özel misafirlere ikram edilmiştir. Tavus kuşu çini sanatında da önemli yer edinmiş bir figür olmaktadır. Türk çini sanatı içerisinde özel hayvan figürü olarak tavus kuşu sıklıkla kullanılmıştır.